Blog Archives
Ang Pagsulat Ng Tula
Hindi madaling sulatin ang tula. Totoong mahirap ang maging makata.
Sa lahat ng dyanra ng panitikan, ang tula ang pinakamahirap sulatin. Hindi gawang biro ang pagsama-samahin sa iisang kabuuan ang mga elemento nitong tugma, sukat, saknong, talinghaga, at kariktan. Kaylangan ding malalim ang balon ng talasalitaan ng sinumang susulat ng tula. Doo’y huhugot siya ng mga salitang katumbas ng damdami’t kaisipang nais ipahayag.
Hindi sa mas madaling magsulat ng maikling kwento o nobela. Hindi rin gawang biro ang pagapangin sa banghay ng kwento ang mga elemento nitong tagpuan, tauhan at tunggalian. Subalit ang mga sumusulat ng kwento ay maginhawang nakakagamit ng maraming pahina hanggang matumbok nila ang kasukdulang ng kwento at marating ang wakas. Si Leo Tolstoy ay nangailangan ng mahigit kalahating milyong salita upang tapusin ang nobela niyang pinamagatang “War and Peace.”
Sa kabilang banda, ang makata’y mayroon lamang isang pahina ng papel, minsan nga kalahati lamang nito, upang ipahayag ng malinaw at buo ang kanyang saloobi’t iniisip. Ang mga Hapon, sa anyo ng tula nilang tinatawag na Haiku, ay kapiranggot na bahagi lang ng papel ang kaylangang gamitin sa dahilang ang naturang tula’y binubuo ng isang saknong lamang na may tatlong taludtod na ang gitna’y may pitong pantig at ang una’t huli’y tig-limang pantig.
May mga dagdag pang hamon sa mga makata kapag kanilang nilakbay ang mundo ng taludturan.
Mahirap bumagtas sa daan ng kalungkutan habang ikaw ay nakangiti. Hindi rin pwedeng sumagwan sa ilog ng kasiyahan habang nakasakay ka sa bangkang yari sa luha. Ang luhang ididilig sa mga taludtod ng tula upang ito’y mamunga ng kalungkutan ay iniigib ng makata sa balon ng mapait niyang mga karanasan.
Tanging ang puno ng kalungkutan ang pwedeng pitasan ng luha at tanging ang hardin ng kasiyahan ang pwedeng tubuan ng nakangiting bulaklak. Kung aakyat ang makata sa puno o dadalaw sa hardin ay nakadepende sa uri ng damdaming nais niyang ipahayag.
Kung meron man ay iilan lamang ang mga makatang kayang humahalhak habang gumagapang sa balag ng malungkot na taluduturan.
Mas magandang pakinggan ang kudyapi ng lumbay kung ito’y hihipan ng isang makatang minsa’y halos malunod sa sariling luha dahil sa isang karanasang nagdulot sa kanya ng matinding kapanglawan. Ang tambuli naman ng kagalakan ay pwede lamang hipan ng makatang narating na ang kasukdulan ng saya na tuwing ito’y naaalala ay nangingiti ito o natatawa kahit siya ay nag-iisa.
Ngunit ang buhay ay isang musikerong tinuturuan ang makata na kayang hipan ang kudyapi ng lumbay o tambuli ng kagalakan sa ano mang pagkakataon na kanyang naiisin.
Kung ang intensyon ng makata’y hasikan ng butil ng luha ang kanyang mga taludtod upang doo’y yumabong ang hapis ay kanyang susundutin ng karayom ang pilat na iniwan ng isang sugat ng kahapon hanggang umagos mula rito ang dugo ng kalungkutan. Hindi ito pagiging masokista bagkus ay isang sakripisyo na dapat gawin ng makata. Dapat kasing nararamdaman niya ang ano mang damdaming nais ilatag sa mga saknong ng kanyang tula.
Kaya nga tunay na alagad ng sining ang makata. Kaya niyang paikutin sa kanyang kamay ang mga emosyon. Katulad ng isang artista sa entablado, umiiyak… matapos ang ilang saglit ay biglang tatawa.
Minsan ay mali ang pakahulugan ng mga tao sa makata. Kapag ang sinulat niya’y puno ng pagsisisi at kalungkutan dahil hiwalayan ang temang binalangkas sa tula ay inaakala ng mga bumabasa na ang makata’y minamahal pa rin ang isang taong nakahiwalayan at nais na ito’y muling bumalik. At ang taong nag-aakalang siya ang pinatutungkulan sa tula’y nagmamalaki’t nagbubunyi.
Huwag kalimutang ang makata’y alagad ng kanyang sining. Ang makata’y hindi alipin ng nakaraan, masaya man o malungkot. Ang tunay na makata’y inaalipin ang nakaraan. Pinaglilingkuran siya nito. Pinagkukunan niya ng ano mang nais sulatin ang panahon lumipas.
Binabalikan ng makata ang nakaraan para maghanap lamang ng inspirasyon. Binabalikan ng makata ang nakaraan upang may paghugutan ng emosyon…upang siya ay magalit, mainis, mangiti o matawa…upang muling maramdaman kung paano umibig at mabigo…kung paano magtaksil at pagtaksilan…upang muling mangarap…upang muling maramdaman kung paaano mabigo, bumangon at magtagumpay.
Sorry Honey!
“Honey! Sira na yata ang electric fan.”
Ang wika ng kanyang misis kay mang Teban.
“Pakisuyo nga, pwede bang iyong tignan?”
“Sorry darling! I am not an electrician!”
Tila nagulat sa sagot na nadinig,
Napabuntong-hininga kawawang misis,
Tiniis na lamang ang matinding init,
At siya’y nagpatuloy sa paglilinis.
At nang dumating pang-display na inorder…
“O pakipako na lang nito sa pader.”
At ang sagot ni mang Teban kay kumander,
“Sorry darling! But I am not a carpenter!”
At pagkatapos, si mang Teba’y nagbihis,
Pasipol-sipol pa nang ito’y umalis,
Iniwan ang asawang inis na inis,
Hating-gabi na nang siya ay bumalik.
Nang ang pintua’y binuksan ni mang Teban,
Siya’y nagulat sa eksenang dinatnan –
Umaandar na ang sirang electric fan…
Si misis – display sa pader, minamasdan.
“Wow! Fixed na pala ang mga problema mo.”
“Yes!” Sagot kay mang Teban ng misis nito.
“Pag-alis mo… may dumaang estranghero,
Pumayag naman siyang tulungan ako.”
“Ngunit ang loko’y may hininging kapalit
Magbake ako ng cake o – kami’y magtalik.”
“Aba, oportunista pala ang lintik.”
Wika ni mang Tebang, halatang naiinis.
“Kaya’t pinagbigyan ko na’t sobrang kulit.”
“Ha? You mean ipinag-bake mo siya ng cake?
Sumagot ang misis, parang kinikilig –
“Sorry honey! I’m not a baker. I shouldn’t bake.”
Sa Kuwarto Ni Father
Tinungo ni father likod ng simbahan
Doon si sister kanyang natyempuhan
Dahan-dahang ito’y kanyang nilapitan
Nalingong madre ay kanyang tinanguan.
Sila’y tumingin sa kaliwa’t sa kanan
Ang nandoon ay silang dalawa lamang
Pagkatapos niyon sila’y nagngitian
Halos pabulong silang naghuntahan.
“Wala ka bang gagawin mamayang gabi?”
Madre’y di makasagot, mata’y nanlaki.
“Okay lang naman sister kung kayo’y busy.”
Di naman sapilitan… pwedeng tumanggi.”
“Teka po father…pwede naman po ako
Tatapusin ko lang ang pagrorosaryo
Ayaw ko kasi na ika’y magtatampo
Sige mamayang gabi…magkita tayo.”
“Salamat sister…ako’y pinaunlakan
Sa kwarto ko mamaya, ako’y puntahan”
“Sa kwarto po n’yo?” Madre ay nagulantang.
Si father tumango’t madre’y nginitian.
Sumapit ang gabi, bandang alas-otso
Itong si sister ay kabadong-kabado
Sa TIRAHAN ni father siya’y tumungo
Nakita n’yang bukas pintuan ng kwarto.
At ang sabi ng madre, “I’m here now father.”
Kumatok pa’t nagtanong…”Father, are you there?”
Pari’y tumugon…”Come in I’m waiting sister.”
Dugtong pa nito’y…”Please push the door then enter.”
“Ay Diyos ko po father… bakit po madilim?
Naku po… ano ba ang ating gagawin?
Naku po father… mahabag ka sa akin,
Pwede po bang ilaw ay ating buhayin?”
Bumukas ang ilaw madre’y nagulantang –
Kasama ni father… dalawang sakristan.
Cake at ng regalo siya’y inabutan
Kinantahan dahil kanyang kaaarawan!
